Blog: Meer kwaliteit, ook zonder Wkb

Hoe je méér bouwkwaliteit krijgt (ook zonder de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen)

Dit artikel is geschreven door Ottilie Laan en gepubliceerd op De Bouwadvocaat

‘Madonna, what have I done?’

‘Are we really going down? I don’t understand’ schreeuwde kapitein Mario Schettino.

Op dat moment sloegen de rotsen Isole Le Scole een gigantisch gat in de romp van de Costa Concordia. Een kwartier later kapseisde het cruiseschip in ondiep water net buiten de haven van Giglio. Kapitein Mario Schettino bracht een zeemansgroet. De rotsen zag hij over het hoofd. Ze stonden niet op de kaart, zei hij. In werkelijkheid staan ze er wel op. Èn steken ze duidelijk boven het water uit.

Zo ging het ook met het wetsvoorstel voor de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen.

Wat regelt Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen?

In dit wetsvoorstel zorgt de bouw zelf voor meer bouwkwaliteit en een betere positie van de bouwconsument. Private kwaliteitsborgers toetsen bouwplannen vooraf en houden toezicht tijdens de bouw. De aannemer is eerder aansprakelijk. Ondertussen blijven gemeenten verplicht om te handhaven als een bouwwerk na de oplevering niet voldoet aan de voorschriften.

Waarom is de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen in het zicht van de haven gestrand?

Tijdens het debat vergeleek Minister Plasterk het bouwen van een bouwwerk met het kopen van een auto bij de dealer. Als de auto niet goed is, ga je terug naar de dealer. Als het bouwwerk niet goed is, ga je terug naar de aannemer. Die vergelijking gaat mank.

Een bouwwerk is géén product, zoals een auto die je bij de dealer koopt. Een bouwwerk is het resultaat van een keten van een tijdelijke samenwerking van de verschillende partijen bij het bouwproces die verantwoordelijk zijn voor hun eigen werk. Bovendien gaat de Minister eraan voorbij dat alle partijen in de bouwketen bouwfouten kunnen maken met tegenvallende bouwkwaliteit als resultaat. Dat ligt soms aan de aannemer die het werk verkeert uitvoert. Maar vaak ook niet. Bij professionele opdrachtgevers zijn bouwfouten ongeveer even vaak het gevolg van ontwerpfouten als van fouten van de aannemer.

De PvdA heeft met onduidelijke amendementen geprobeerd om de aansprakelijkheid van aannemers nog meer te verscherpen. De verantwoordelijkheid van gemeenten in het nieuwe stelsel was in het nieuwe stelsel ook onduidelijk. Al met al voor het CDA aanleiding om het wetsvoorstel niet te steunen. Het wetsvoorstel is aangehouden.

Je ziet het pas als je het door hebt.

Ondanks de kritiek vooraf, zag Minister Plasterk de rotsen niet voordat het te laat was.

Kan ik ook zonder de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen meer bouwkwaliteit krijgen?

Ja, dat kan.

Met de bestaande wetten en regels heb je als bouwconsument en opdrachtgever voldoende bouwstenen om te zorgen voor een betere positie ten opzichte van de aannemer.

Volgens de Woningwet moet de eigenaar van een bouwwerk ervoor zorgen dat zijn bouwwerk voldoet aan het Bouwbesluit 2012. Met geïntegreerde bouwcontracten kun je de aannemer verantwoordelijk maken voor het ontwerp en de uitvoering van een bouwwerk. Daarbij voorkom je bouwfouten met een technisch uitvoerbaar ontwerp, een duidelijk programma van eisen, een aanbesteding die het bouwproject integraal benadert, heldere communicatie en vertrouwen in de aannemer als uitgangspunt.

Ja, maar de aannemer is nu toch niet aansprakelijk voor verborgen gebreken?

Dat klopt. Zonder de Wet Kwaliteitsborging is de aannemer niet aansprakelijk voor gebreken die de opdrachtgever op het tijdstip van oplevering redelijkerwijs had moeten ontdekken. Dat betekent niet dat je als opdrachtgever altijd met lege handen staat. Je kunt je positie ten opzichte van de aannemer versterken.

Klaag op tijd. Leg goed vast wanneer sprake is van een verborgen gebrek waarvoor de aannemer in jouw ogen aansprakelijk is. In combinatie met een uitgebreide en goed gedocumenteerde oplevering, heb je zo bij een geschil bewijs dat sprake is van een verborgen gebrek waarvoor de aannemer aansprakelijk is.

En ben ik slechter af zonder de andere nieuwe regels in het Burgerlijk Wetboek?

Nee.

Aannemers moeten nu ook waarschuwen voor fouten in het ontwerp.

Je kunt met de aannemer afspreken dat hij je bij de oplevering een opleverdossier geeft met de gegevens die inzicht geven in de bouw zoals tekeningen, berekeningen, handleidingen voor het gebouw en de installaties. In sommige gevallen is de aannemer op grond van de eisen van goed en deugdelijk werk verplicht om de particuliere bouwconsument een handleiding te geven voor gebruik en onderhoud.

Over private kwaliteitsborging kun je ook afspraken maken. Bijvoorbeeld door te kiezen voor een UAV-GC contract. Bij zo’n bouwcontract is de aannemer verantwoordelijk voor het ontwerp, de uitvoering èn voor kwaliteitsborging.

Okee, en hoe pak ik het dan aan?

Neem de tijd voor een goede voorbereiding. Wacht niet tot op het laatste moment. Zeker niet bij een aanbesteding. Kies voor een aanbestedingsvorm die het bouwproject integraal benadert.

Bedenk of je kiest voor een traditioneel bouwcontract waarbij de aannemer verantwoordelijk is voor de uitvoering. Afhankelijk van het soort bouwproject is een geïntegreerd bouwcontract beter geschikt. Leg je verwachting concreet vast in duidelijke bouwcontracten. Wijk als het nodig is en als het kan, uitdrukkelijk af van de wet of van de toepasselijke bouwvoorwaarden om afspraken op maat te maken.

Maak vergelijkbare afspraken met de andere partijen bij het bouwproces. Let erop dat de verschillende bouwcontracten zoveel mogelijk op elkaar aansluiten en ze elkaar niet in de weg zitten.

7 gedachten over “Blog: Meer kwaliteit, ook zonder Wkb”

  1. Dank Jack. Misschien hebben we inderdaad een fundamentele andere aanpak in de bouw nodig. De vraag is dan welke aanpak het beste werkt en hoe lang duurt het voordat die aanpak bouwbreed is geaccepteerd?

    Ondertussen denk ik dat meer bouwkwaliteit mogelijk is binnen de huidige wetgeving. Op papier en in gedrag. Een goed bouwcontract zonder goede uitvoering leidt vaak tot geschillen en daarmee tot minder bouwkwaliteit.

    1. Dank Ottillie, daar heb je natuurlijk gelijk in – we moeten wel praktisch blijven. Maar hier geldt mijns inziens: “vision without action is a daydream – action without vision is a nightmare”. Praktisch blijven terwijl je werkt aan een nieuwe, fundamenteel andere aanpak – dat is begrijpelijk. Maar mijn vrees is dat die nieuwe visie niet omarmt wordt (zit ook besloten in jouw woord “misschien”). En dan blijven we met alle je praktisch nuttige tips toch echt in de huidige nachtmerrie zitten. Dat is het punt dat ik wilde maken.

      1. Nachtmerrie? Er gaat een hoop mis, maar ook best een hoop goed in mijn ervaring.

        Zoals Otillie zegt: “Een goed contract zonder goede uitvoering leidt tot geschillen en verminderde kwaliteit”.

        Omgekeerd geldt: “Met een goede uitvoering heb je amper een contract nodig”. En dan maakt de vorm RAW, UAV-gc, BVP of STABU niks uit.

        Ketenintegratie/LEAN en contractvormen hebben als belangrijkste doel om de samenwerking goed te laten verlopen. Wil jij een strookje asfalt aanleggen, neem dan vooral een RAW-contract. Dan weet de aannemer wat hij moet doen, is er weinig overhead en is voor iedereen duidelijk dat alle risico’s en raakvlakbeheer bij de opdrachtgever liggen.

        Vertrouwen, communiceren en samenwerken zijn drie elkaar versterkende elementen. Vertrouwen is geen werkwoord. Het is echter wel dé voorwaarde om te kunnen beginnen met communiceren en samenwerken. Verderop in het traject is het de mate van vertrouwen de thermometer waarvan je kan aflezen hoe goed de communicatie en samenwerking verloopt.

        Een goed contract is de harde kant van vertrouwen: Wat moet er gemaakt worden, wie doet wat en bij wie liggen welke risico’s. Zonder aan de zachte kant aandacht te besteden, wordt het echter niks. Ik gun elk bouwtraject dan ook een goede start, bijvoorbeeld met de bouwweek van Nico Smak: http://bouwweek.nl/

  2. Ottilie, een terechte en noodzakelijke toevoeging dat een bouwwerk niet te vergelijken is met auto die je bij de dealer koopt, maar dat een bouwwerk het resultaat is van een keten van een tijdelijke samenwerking van de verschillende partijen.
    Dat betekent dus dat je, als je kwaliteit wil, altijd iets moet organiseren hiervoor. Refererend naar de titel van je blog zou daar graag aan willen toevoegen dat de WKB voornamelijk gaat over het voldoen aan regelgeving, en niet aan kwaliteit zoals een opdrachtgever dit ziet.

    De WKB geeft welliswaar een aantal impulsen die tot zorgvuldig handelen van de aannemer zou moeten leiden doordat deze onder meer een verbrede aansprakelijkheid krijgt. Maar als je als opdrachtgever verwacht dat de aannemer zowel in proces als in product acteert zoals je dit wil, zul je dit goed moeten regelen. Niet alleen met de aannemer, maar met alle stakeholders.

    Zoals je in onze themasessie van BouwKwaliteitPlus in juni aangaf gaat de WKB uit van een overzichtelijk bouwproces en gaat de WKB voorbij aan de contractvorm en bouworganisatie die zeer bepalend zijn. Ik ben het daarom eens met je stelling dat kwaliteit ook mogelijk is zonder wet, daar zijn immers ook genoeg voorbeelden van. Je moet het alleen regelen, het komt niet vanzelf. Aannemers kunnen het opdrachtgevers hierbij in het selectietraject wel een stuk gemakkelijker maken wanneer zij kwaliteitsborging in hun proces geborgd hebben. Het is belangrijk om per project met elkaar maatafspraken te maken zoals je je blog afsluit. Ik zou daar aan willen toevoegen dat je als aannemer stapsgewijs aan de slag kunt met kwaliteitsborging, wat het maken van afspraken per project gemakkelijker maakt. Met BouwKwaliteitPlus hebben wij hiervoor een helder stappenplan opgezet.

  3. Goed stuk, heldere samenvatting van het struikelblok van de Wet Kwaliteitsborging.

    Het stuk over geïntegreerde contracten is wel wat naïef, als ik het zo mag zeggen. Veel opdrachtgevers verslikken zich in een UAV-gc contract, doordat ze denken dat het een Bahama-model is: Je zegt wat je ongeveer wil hebben, gaat naar de Bahama’s, en als je terug komt is het af. En de aannemer is verantwoordelijk voor het hele proces en de kwaliteit, dus als het mis is repareert hij het weer.

    Zeker voor professionele opdrachtgevers geldt, dat je gesteld moet staan voordat je een UAV-gc traject in gaat. Zijn je doelstellingen en Programma’s van Eisen SMART? Hoe toets je risicogestuurd de voortgang van de aannemer zonder verantwoordelijkheid over te nemen? Hoe (ver)deel je risico’s zoals kabels en leidingen, besluitvormingsvertraging, of faalkosten doordat externe partijen te laat zijn?

    En last but not least: Hoe zorg je voor een goede doch professionele samenwerkingsrelatie met de opdrachtnemer?

    Tauw en Cratos Consulting hebben gezamenlijk een product ontwikkeld, dat opdrachtgevers helpt om succesvol een bouwtraject met geïntegreerd contract aan te gaan. Zie hier voor een brochure: http://cratosconsulting.nl/wp-content/uploads/2016/07/Informatieblad-Tauw-en-Cratos.pdf

    1. Dank Wichard. Ik kom regelmatig tegen dat opdrachtgevers en opdrachtnemers zich verslikken in een UAV-GC-contract of andere bouwcontracten. Dat ligt in mijn ogen niet aan het contract op zichzelf, maar aan de verwachtingen van partijen vooraf en tijdens de uitvoering. Als je bij een UAV-GC-contract een Bahama-model verwacht, kom je bedrogen uit. Ik denk ook dat je met een goede voorbereiding van een UAV-GC-contract vervelende verrassingen tijdens de uitvoering kunt voorkomen. De soft skills die Tauw en Cratos Consulting beschrijven, met een focus op het projectbelang, helpen in mijn ervaring ook bij een goede en professionele samenwerkingsrelatie met de opdrachtnemer.

  4. Interessante blog over bouwkwaliteit en met name het politieke geharrewar over de verantwoordelijkheid vanuit de juridische hoek. Conclusie: het kan beter ook binnen de huidige wetgeving. Dat is mooi. Maar je kan je afvragen waarom het dan niet gebeurd, waarom blijven de faalkosten in de bouw al decennialang zo hoog?
    In de blog wordt gesteld dat de vergelijking met de auto-industrie voor de bouw niet opgaat, immers de een is seriematig in de fabriek en de ander is projectmatig. Dat is natuurlijk waar. Maar tegelijkertijd begint daar het echte probleem. Ja de auto-industrie is anders. Maar niet omdat het seriematig is maar omdat binnen de auto-industrie kwaliteitsmanagement al zeker 50 jaar bloedserieus wordt genomen. Met name onder de vlag van Lean worden voortdurende verbeteringen uitgevoerd; daar gelden slogans als “you can not inspect quality into a product, you have to build it in” en “if you focus on cost, you drive out quality, if you focus on quality, you drive out cost.” Kortom als we niet een fundamentele andere aanpak kiezen in de bouw dan komen we helemaal nergens. En gewoon hetzelfde doen maar dan een beetje beter past daar zeker niet bij.

Reacties zijn gesloten.