De afgelopen dagen is in de pers de nodige aandacht besteed aan de bevindingen van de gemeenten Den Haag met betrekking tot tussentijdse resultaten van het experiment Keurmerk Garantiewoningen. Onderstaand een overzicht van – een deel van de – aandacht in de pers de afgelopen dagen. Ter illustratie is op een aantal punten wat context vanuit het Experiment Garantiewoningen toegevoegd.
Het Experiment Keurmerk Garantiewoningen is een experiment in het kader van de Crisis- en herstelwet. Het Keurmerk Garantiewoningen zorgt bij ca. 80% van de Nederlandse koopwoningen voor afbouw bij faillissement van de aannemer en verzekerd eigenaren teven van herstel van gebreken. In het experiment - alleen van toepassing op grondgebonden eengezinswoningen - dragen waarborginstellingen die het Keurmerk voeren tevens zorg voor het voldoen aan de voorschriften van het Bouwbesluit. Iedere waarborginstelling doet dit op zijn eigen manier: Woningborg voert de toetsing en toezicht zelf uit, Bouwgarant maakt gebruik van een externe partij die op basis van de TIS-regeling toezicht houdt en bij SWK dragen aannemers zelf zorg voor de kwaliteitsborging. De resultaten van het experiment zijn en worden verwerkt in de ontwikkeling zijnde wetgeving en in de werkwijze van de waarborginstellingen. SWK zet bijvoorbeeld - mede naar aanleiding van de bevindingen van Den Haag - al enkele maanden externe toezichthouders is die de aannemer ondersteunen en controleren. Het experiment is gestart in oktober 2014 en zal doorlopen tot 2019 of tot de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen wordt ingevoerd.
Berichtgeving op 16 en 17 augustus
- Het eerste bericht dat naar buiten kwam betrof een artikel in Cobouw op basis van een interne notitie van Den Haag in het kader van een overleg over het experiment die ‘gelekt’ bleek te zijn aan Cobouw. Onder de titel Instortingsgevaar tijdens oefening nieuwe Bouwwet geeft Cobouw op 9 augustus 2016 een samenvatting van de notitie van Den Haag.
- Een week later (16 augustus 2016) plaats Trouw een artikel op de voorpagina op basis van het artikel in Cobouw en de (bij Cobouw opgevraagde) notitie: Bouw faalt als keurmeester van zichzelf. Ook Trouw geeft een samenvatting van de notitie en voegt daar een commentaar van een bouwrechtadvocaat aan toe en vraagt Bouwend Nederland om een reactie. Bouwend Nederland geeft aan dat de bouw inderdaad nog niet klaar is voor de nieuwe wet, wat “logisch [is], aangezien de wetgeving pas vanaf 2018 van kracht moet worden.”
- Het artikel in Trouw is voor Cobouw reden om de bron van de artikelen (Evaluatie experiment garantiewoningen in Den Haag) te plaatsen op de website.
- De website van de NOS neemt om kwart voor negen het bericht van Trouw over: Proef met zelf regelen toezicht bouw toont risico’s. De titel leidt tot een aardige reactie op twitter: is het niet de bedoeling van een experiment dat de risico’s inzichtelijk worden? Op vallend is verder dat inmiddels gesproken wordt van een “tussentijdse evaluatie” waarin “de onderzoekers” aangeven wat hun bevindingen zijn.
- In het regiokatern van het Algemeen Dagblad verschijnt om half 11 het artikel ‘Den Haag tikt bouwers op de vingers bij zelfkeuring’. Het bericht herhaalt het stuk op Cobouw met daarbij de oproep: “Ook gedupeerd door gebrekkig bouwtoezicht op uw nieuwbouwwoning? Mail naar grootdenhaag@ad.nl.”. Ben erg benieuwd naar wat er aan opmerkingen binnenkomt. Zeker relevant voor de uiteindelijke evaluatie!
- En marge en goed getimed verschijnt op 16 augustus ook een kritisch artikel over monumenten en de Wet kwaliteitsborging op Cobouw: ‘Nieuwe bouwwet groot risico monumenten’. Het artikel geeft geen informatie waarom dit het geval is en de brief van de 18 gemeenten is (nog niet) openbaar.
- Een zinsnede uit de notitie van Den Haag leidt tot een tweede artikel op de website van de NOS om kwart voor een onder de titel ‘Bewoners mogelijk ondeugdelijke woningen Den Haag weten van niets’. Het stuk is opgehangen aan de tekst “De bewoners zelf staan volledig buiten het proces totdat ze de sleutel krijgen. Het risico bestaat dat zij, zonder het te weten, ondeugdelijke woningen hebben betrokken.”. Desgevraagd reageert ondergetekende met de opmerking dat het als gevolg van de prioriteitstelling bij gemeenten ook nu vaak niet duidelijk is of een gemeente wel toezicht gehouden heeft: “Veel gemeenten leggen geen prioriteit bij het keuren van nieuwbouwwoningen. Het staat gemeenten vrij hier beleid op te maken. Sommigen keuren helemaal niet, of slechts gedeeltelijk, bijvoorbeeld alleen de fundering.” .
- Later op de dag interviewt Cobouw Kamerlid De Vries (PvdA). In het interview van kwart over drie (met de pakkende titel: PvdA: ‘bouwer moet fouten in portemonnee voelen’) geeft De Vries aan dat de resultaten in Den Haag reden te meer zijn om door te gaan met de wetgeving. “Stoppen met de wet? Juist niet. We moeten zorgen dat de kwaliteit omhoog gaat. En bouwers moeten het ook in hun portemonnee gaan voelen als ze fouten maken. Al die fouten leiden tot extra kosten voor gemeenten. Misschien is het een idee om eerst te beginnen met de bouwbedrijven die er al aantoonbaar klaar voor zijn.”
- Nu.nl komt met een eigen bericht om ongeveer half vier onder de kop ‘Proef Den Haag laat noodzaak onafhankelijke inspectie bouw zien’. Het artikel voegt niet veel toe met uitzondering van de opvallende uitspraak namens FNV Bouw: “Langer experimenteren is spelen met levens.”
- Het NOS Journaal van 18.00 uur heeft een kort item over het experiment. Ook hier wordt genoemd dat bewoners mogelijk een woning hebben betrokken waarvan de gemeente Den Haag niet kan zeggen of ze niet ‘ondeugdelijk’ zijn. Aangezien deze term niet echt ‘bekt’ worden al snel termen als ‘gevaar’ en ‘risico’ gebruikt.
RTL nieuws van 19.30 uur heeft ook een item over het experiment (ook hier weer even door de reclame heen naar 10.50 minuten). RTL Nieuws begint met calamiteiten in het verleden en gaat vervolgens door naar “de slager die zijn eigen vlees keurt”. Wico Ankersmit (Vereniging Bouw- en Woningtoezicht) reageert met de opmerking dat de plannen nog lag niet op orde zijn en dat de bouw er nog niet klaar voor is. Er is daar nog voldoende tijd voor volgens Bouwend Nederland. Minister Blok reageert vanuit een zonnig Delft met de verzekering dat de wet pas van kracht zal worden als blijkt dat partijen in staat zijn deze goed uit te voeren. Enigszins dramatisch toont RTL naastgelegen infographic met als begeleidende tekst “En toen ging het helemaal mis”. En zelfs het boompje is kennelijk bezweken…- ook in het NOS Journaal van 20.00 uur een uitgebreider item (even door de reclame heen dan naar 8 minuut 46 gaan). Vooral verontruste bewoners aan het woord (begrijpelijk gezien de berichtgeving!). Ook een reactie van Vereniging Eigen Huis en de gemeente Den Haag. Tenslotte wordt een aannemer gequote van één van de projecten: “Er was juist veel meer toezicht dan normaal van de gemeente!”.
- De Volkskrant van 17 augustus kopt in het economiekatern ‘Blok zet betwist plan bouwcontrole voort‘. In het artikel ook een reactie van Delft en Rotterdam die beiden aangeven op voorhand niet negatief tegenover het experiment te staan. Bij het artikel wordt – hoe cynisch in relatie tot privaat bouwtoezicht – een afbeelding van Patio Sevilla Maastricht gevoegd.
- Trouw heeft opnieuw een artikel (niet digitaal te lezen zonder abonnement) waarin dit keer Kamerleden ontsteld reageren op het nieuws van het “mislukte experiment”. De focus van de berichtgeving – ook van de reactie van Vereniging Eigen Huis in hetzelfde bericht – ligt bij het niet op de hoogte zijn van bewoners van het feit dat ze aan een experiment deelnamen. Quotes uit de politiek:
- Van der Linde (VVD): “Het wetsvoorstel is juist bedoeld de positie van consumenten te verbeteren. Tijdens deze proef is kennelijk van alles misgegaan. Dat levert voor bewoners een ontzettende hoop onzekerheid op. De minister mag uitleggen wat er precies is gebeurd en welke gevolgen dit heeft.”
- Schouten (Christen-Unie): “Ik was daar al niet gelukkig mee en het bericht over de proef in Den Haag maakt me nog kritischer”
- Bashir (SP): “Wat mijn partij betreft blijft de gemeente verantwoordelijk en kan privaat toezicht slechts een aanvulling zijn.”
- Ook in AD/ Haagse Courant een artikel in krant (in augustus gratis op internet te lezen) waarin de positie van de huiseigenaar wordt aangehaald: ‘Het zal je huis maar wezen’. De crux van het artikel is: “iets meer dan honderd Hagenaars wonen, zonder het te weten, misschien wel in een onveilig huis”.
Conclusie?
De bevindingen van de gemeente Den Haag staan buiten kijf. Over de bewoording kan je twisten en de uitleg in de media van die bewoording lijkt me in sommige gevallen wat overtrokken. De conclusies naar aanleiding van dit alles laat ik aan de lezer. Diezelfde lezer raad ik wel aan om het werkplan van het experiment en zeker de daarin opgenomen doelen door te nemen alvorens conclusies te trekken. Ik laat het bij de constatering dat het experiment Garantiewoning veruit het meest leerzame experiment tot nu toe is! En ik sluit af met de mooiste tweet over alle commotie, van Thomas van Belzen.
Proefdraaien in de nieuwe setting. Projecten waarbij gemeenten – vooruitlopende op een eventuele wettelijke regeling – initiatiefnemers de mogelijkheid geven om gebruik te maken van een private partij als toetser en toezichthouder. Doel is het beproeven van de samenwerking tussen gemeenten en marktpartijen.
Opdrachtgevers aan zet. Projecten waarbij opdrachtgevers private partijen inhuren als toetser en toezichthouder bij hun bouwprojecten. Gemeenten kijken mee waarbij bevindingen worden uitgewisseld. Doel is het leren werken onder kwaliteitsborging.
De aannemer levert zelf kwaliteit. Bouwbedrijven werken – vaak onder begeleiding van een kwaliteitscoach aan het verbeteren van de interne kwaliteitsborging.
instrumentontwikkeling. Pilotprojecten waarbij instrumentaanbieders en kwaliteitsborgers bestaande of nieuwe instrumenten uitproberen en zo nodig aanpassen. Gemeenten kijken mee en ‘schaduwtoetsen’.
Pilotprojecten van kwaliteitsborgers. Instrumenten voor kwaliteitsborging die in andere projecten zijn ontwikkeld worden toegepast in lopende projecten. Initiatiefnemers zijn veelal kwaliteitsborgers en aannemers.
De komende tijd vinden er diverse bijeenkomsten plaats met het wetsvoorstel Kwaliteitsborging als thema. Hieronder is een overzicht opgenomen van die bijeenkomsten. Organiseert u ook een bijeenkomst? 
Bouwgarant heeft op haar website een overzicht van veelgestelde vragen over de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen samengevoegd in een handzaam overzicht. Puntsgewijs wordt ingegaan op de achtergrond van de Wet kwaliteitsborging en de planning en worden de twee belangrijkste onderdelen van de wet – de aangescherpte aansprakelijkheid en het stelsel van kwaliteitsborging – uitgelegd. Het stuk geeft aannemers een goed beeld wat er de komende tijd voor hen gaat veranderen.